وقتی کودک پرخاشگر است…
در کلاس‌های زبان کودکان، گاهی با دانش‌آموزانی مواجه می‌شویم که رفتارشان از چارچوب آرام کلاس خارج می‌شود: فریاد می‌زنند، وسایل را پرت می‌کنند، به هم‌کلاسی‌ها زور می‌گویند یا حتی به معلم بی‌احترامی می‌کنند. این رفتارها می‌توانند برای معلم ناامیدکننده، خسته‌کننده و حتی ناراحت‌کننده باشند. اما پشت بسیاری از این رفتارهای به ظاهر خشن، دنیایی از احساسات، نیازها و مشکلات پنهان است.
چرا کودکان پرخاشگری می‌کنند؟
پرخاشگری کودک همیشه «بدرفتاری» نیست. گاهی یک نوع فریاد کمک است.
چند علت رایج:
- کودک در حال تجربه احساسات شدیدی است که نمی‌تواند بیان کند
مثل خشم، حسادت، غم یا اضطراب. مثال: کودکی که اخیراً برادرش به دنیا آمده و حس طردشدگی دارد، ممکن است در کلاس خشم خود را با فریاد یا کتک زدن نشان دهد.
- مدل رفتاری از خانه یا محیط
اگر کودک در محیط خانه شاهد خشونت یا تنبیه باشد، ممکن است همان الگو را در کلاس تکرار کند.
- مشکلات جسمی یا روانی
برخی کودکان ممکن است دچار بیش‌فعالی (ADHD)، اختلالات پردازش حسی یا اضطراب باشند.
- کودک احساس بی‌قدرتی می‌کند
گاهی پرخاشگری یک راه برای بازپس‌گیری کنترل محیط است، به‌ویژه اگر کودک در خانه یا مدرسه نادیده گرفته می‌شود.
به‌عنوان معلم چه کارهایی می‌توانیم انجام دهیم؟
- آرامش خودتان را حفظ کنید.
واکنش سریع و عصبانی، فقط آتش پرخاشگری را شعله‌ورتر می‌کند. اگر لازم شد، چند ثانیه نفس عمیق بکشید یا بدون نگاه مستقیم، فقط صبر کنید.
- رفتار را از کودک جدا کنید.
به‌جای اینکه بگویید «تو بچه‌ی بدی هستی»، بگویید:«الان با این رفتار، به دوستت آسیب زدی. چطور می‌تونی جبرانش کنی؟»
- ریشه‌یابی کنید.
آیا پرخاشگری در ساعات خاصی اتفاق می‌افتد؟ هنگام فعالیت خاصی؟ یا با حضور یک هم‌کلاسی خاص؟ مشاهده و ثبت رفتار به شما کمک می‌کند الگوها را پیدا کنید.
- قانون‌گذاری مثبت داشته باشید.
به‌جای فقط گفتن «نکن»، بگویید چه کار باید انجام بدهند.مثال: نزن! اگر عصبانی شدی، می‌تونی از من کمک بخوای یا یه نفس عمیق بکشی.
- بازی‌هایی برای تخلیه هیجان در نظر بگیرید.
در برنامه کلاسی، فضاهایی برای تخلیه انرژی، هیجان و احساسات شدید قرار دهید. مثلاً: بازی‌های بدنی در warm-up، نقاشی‌های آزاد احساسی ، گفت‌وگوهای دو نفره برای تمرین مهارت‌های حل اختلاف.
چه کارهایی بهتر است نکنیم؟
تحقیر یا تمسخر کودک جلوی بقیه، برچسب زدن مثل “پرخاشگر” یا “بچه دردسرساز”، نادیده گرفتن کامل رفتار (وقتی به دیگران آسیب می‌زند)
جمله‌هایی که بهتر جواب می‌دهند
«می‌فهمم الان عصبانی‌ای. بیا با هم یه راه پیدا کنیم.»، «تو خیلی توانمندتری از این که با دعوا حرفتو بزنی.»، «من اینجام که کمکت کنم.»
نکته پایانی:
کودکان همیشه آن‌طور که باید، نیازهای خود را بیان نمی‌کنند؛ اما رفتارهایشان همیشه چیزی برای گفتن دارد. پرخاشگری، اگر درست درک شود، می‌تواند نقطه‌ای برای شروع گفت‌وگو، همدلی و رشد باشد.
دیدگاهتان را بنویسید