چطور بین بیش‌فعالی (ADHD) و بازیگوشی تفاوت بگذاریم؟
حتماً برات آشناست: کودکی که وسط تدریس بلند می‌شود، با مدادش صدای عجیب درمی‌آورد، دائم با بغل‌دستی حرف می‌زند، یا وقتی از او سوال می‌پرسی، انگار اصلاً حواسش نبوده. و تو از خودت می‌پرسی:
“این بچه بیش‌فعاله یا فقط شیطونه؟!”
اشتباه گرفتن بیش‌فعالی (ADHD) با بازیگوشی طبیعی کودکان نه‌تنها باعث فشار بی‌دلیل به کودک می‌شود، بلکه معلم را هم دچار سردرگمی و خستگی می‌کند. بیایید تفاوت این دو را روشن‌تر ببینیم.
ADHD دقیقاً چیست؟
ADHD یا اختلال کم‌توجهی-بیش‌فعالی یک وضعیت نورولوژیکی است که با سه ویژگی اصلی شناخته می‌شود:
| توصیف | ویژگی |
| کودک به‌سختی روی یک موضوع تمرکز می‌کند، حواس‌پرت است، جزئیات را از قلم می‌اندازد | بی‌توجهی |
| فعالیت حرکتی زیاد، بی‌قراری، ناتوانی در نشستن آرام | بیش‌فعالی |
| قبل از فکر کردن عمل می‌کند، وسط حرف دیگران می‌پرد، نوبت را رعایت نمی‌کند | تکانشگری |
پس شیطنت طبیعی چیست؟
شیطنت یک رفتار طبیعی و سالم در رشد کودک است. کودکان سالم گاهی: سر و صدا می‌کنند
از قوانین تخطی می‌کنند
یا در کلاس انرژی زیادی دارند
اما فرقش در این است که:
کنترل‌پذیرند
در موقعیت‌های مختلف رفتارشان تغییر می‌کندو قابل مدیریت‌اند.
مقایسه ADHD و شیطنت طبیعی
| شیطنت طبیعی | ADHD | ویژگی |
| نه (اغلب فقط در محیط خاص مثل کلاس) | بله (خانه، مدرسه، مهمانی…) | در چند محیط دیده می‌شود؟ |
| موقتی یا فصلی | بله، مزمن است | تداوم دارد؟ |
| با تذکر قابل اصلاح است | سخت کنترل می‌شود | کنترل‌پذیر است؟ |
| نه الزاماً | بله | منجر به افت عملکرد می‌شود؟ |
چگونه تشخیص دهیم؟
به عنوان معلم، تشخیص قطعی ADHD وظیفه ما نیست. اما می‌توانیم مشاهده‌گر باشیم و در صورت لزوم، خانواده را به مشاوره تخصصی ارجاع دهیم.
نشانه‌هایی که باید به آن توجه کنیم:
کودک حتی در فعالیت مورد علاقه‌اش نمی‌تواند تمرکز کند
دائم وسط فعالیت‌ها بلند می‌شود
مدام کار دیگران را قطع می‌کند
کارها را ناتمام رها می‌کند
در چند کلاس و محیط مختلف همین الگو تکرار می‌شود.
اگر در کلاس با کودک ADHD مواجه شدیم چه کنیم؟
- قوانین ساده، روشن و تکرارشونده داشته باش. مثلاً بگو: «در کلاس باید روی صندلی بنشینیم، اگر نیاز به حرکت داشتی به من بگو.»
- تکالیف را کوتاه‌تر کن، ولی متمرکزتر. به‌جای یک worksheet طولانی، تمرین‌های کوتاه با بازخورد سریع بده.
- به کودک نقش بده. کودک بیش‌فعال را مسئول پخش فلش‌کارت‌ها یا پاک کردن تخته کن تا انرژی‌اش تخلیه شود.
- از تایمر استفاده کن. برای حفظ تمرکز. مثلاً: «۵ دقیقه وقت داریم این بازی را انجام بدهیم.»
- تکنیک “پیش‌بینی” استفاده کن. قبل از شروع فعالیت، بگو: «در این بازی قراره پشت میز بمونیم، اگر لازم بود تکون بخوری بهم بگو.»
جمله‌هایی که کمک‌کننده‌اند:
«می‌دونم که گاهی بدنت زیاد انرژی داره، بیا با هم راهی برای مدیریتش پیدا کنیم.»
«تو می‌تونی، فقط باید تمرکزتو چند دقیقه نگه داری.»
«اشتباه کردی؟ اشکالی نداره. همه داریم تمرین می‌کنیم.»
نتیجه‌گیری:
همه‌ی کودکان پرانرژی و بازیگوش هستند، اما همه‌ی آن‌ها ADHD ندارند.
شناخت درست و دلسوزانه، از ما معلم‌هایی آگاه‌تر، صبورتر و اثرگذارتر می‌سازد.بجای برچسب زدن، بیاییم ببینیم پشت این رفتارهای پرهیاهو چه دلیلی پنهان شده؛ شاید فقط کسی باشد که هنوز راه استفاده درست از انرژی‌اش را یاد نگرفته.
دیدگاهتان را بنویسید